Το ΤΣΙΜΠΗΜΑ ΤΟΥ ΣΚΟΡΠΙΟΥ είναι μια εμπειρία που, από τη στιγμή που συμβαίνει, μένει στη μνήμη μας ως ένας ιδιαίτερος συνδυασμός φόβου, έκπληξης και έντονου πόνου. Παρόλο που στην πλειονότητα των περιπτώσεων δεν απειλεί τη ζωή, η προσωπική ή ακόμη και η συλλογική φαντασία το έχει τοποθετήσει σε ένα σημείο αναφοράς που έχει σχέση με τον απόλυτο κίνδυνο, ιδιαίτερα στις επαρχιακές περιοχές της Ελλάδας, όπου η παρουσία του είναι οικεία και αντιμετωπίζεται με σεβασμό.
ΤΟ ΤΣΙΜΠΗΜΑ ΤΟΥ ΣΚΟΡΠΙΟΥ
Ο σκορπιός, αυτό το αρχαίο αρθρόποδο που έχει επιβιώσει εκατομμύρια χρόνια στη γη, είναι ένα αποτελεσματικό έντομο θηρευτής. Το όπλο του, η γνωστή ουρά που καταλήγει σε μια βελόνα (το κεντρί), είναι στην πραγματικότητα μια επέκταση της κοιλιάς του. Σ’ αυτή τη βελόνα συνδέονται δύο δηλητηριώδεις αδένες, οι οποίοι παράγουν και αποθηκεύουν το δηλητήριο.
Το «ΤΣΙΜΠΗΜΑ ΤΟΥ ΣΚΟΡΠΙΟΥ» είναι στην πραγματικότητα μια κίνηση που μοιάζει με χτύπημα: ο σκορπιός σηκώνει γρήγορα την ουρά του προς τα εμπρός και πάνω από το κεφάλι του, τρυπώντας το δέρμα του θύματος και χύνοντας το δηλητήριο. Αυτή η κίνηση είναι καθαρά αμυντική. Ο σκορπιός δεν «κυνηγά» τους ανθρώπους, αντιθέτως, μας φοβάται. Χρησιμοποιεί το δηλητήριό του κυρίως για να ακινητοποιήσει και να σκοτώσει τα μικρά θηράματά του, όπως έντομα, κατσαρίδες και αράχνες. Το δηλητήριο είναι ένα πολύπλοκο κοκτέιλ από νευροτοξίνες, ενζύμων και άλλων ενώσεων, σχεδιασμένο να διαταράσσει το νευρικό σύστημα του θύματός του.
Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ
Η σωματική αντίδραση στο «ΤΣΙΜΠΗΜΑ ΤΟΥ ΣΚΟΡΠΙΟΥ» εξαρτάται στενά από τρεις παράγοντες: το είδος του σκορπιού, την ποσότητα του δηλητηρίου που εγχύθηκε και την ευαισθησία του θύματος. Στην Ελλάδα, τα είδη που συναντώνται συνήθως (π.χ. του γένους Mesobuthus) θεωρούνται ελαφρώς δηλητηριώδη για τον άνθρωπο. Η άμεση αίσθηση είναι ένας αιχμηρός, καυστικός πόνος, σαν να περνάει μια καυτή βελόνα στο σημείο του τσιμπήματος. Αυτός ο πόνος εξελίσσεται γρήγορα, συχνά εντός λίγων λεπτών, σε έναν παλλόμενο πόνο που δίνει την αίσθηση σαν να χτυπάει και μπορεί να μεταδίδεται και μακρύτερα από το τσίμπημα. Το σημείο της πληγής μπορεί να φαίνεται ελαφρώς πρησμένο και ερυθρό, και μερικές φορές είναι ορατή μια μικρή εξόγκωση ή και δύο μικρές τρυπούλες.
Πέρα από τον εντοπισμένο πόνο, είναι δυνατόν να εμφανιστούν και άλλα συμπτώματα, αν και γενικά πιο ήπια. Μπορεί κανείς να νιώσει μούδιασμα ή αίσθημα καψίματος γύρω από την πληγή, αλλά και σε άλλα σημεία του σώματος, όπως το στόμα ή τα δάκτυλα των ποδιών. Μερικοί άνθρωποι αναφέρουν αίσθηση κόπωσης, ναυτία ή ακόμη και έναν ελαφρύ πυρετό. Αυτά τα συμπτώματα είναι η απάντηση του οργανισμού στο ξένο δηλητήριο και, για τους περισσότερους υγιείς ενήλικες, αρχίζουν να υποχωρούν μετά από λίγες ώρες, αφήνοντας πίσω τους έναν πιο ήπιο, αλλά επίμονο πόνο και ευαισθησία που μπορεί να διαρκέσει έως και 24-48 ώρες.
ΠΟΤΕ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ ΤΟ ΤΣΙΜΠΗΜΑ ΤΟΥ ΣΚΟΡΠΙΟΥ
Ωστόσο, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος μιας πιο σοβαρής αντίδρασης. Η πραγματική απειλή δεν έγκειται τόσο στο είδος του σκορπιού, αλλά στην αλλεργική αντίδραση που μπορεί να προκαλέσει το δηλητήριο σε ευαίσθητα άτομα, όπως γίνεται και με το τσίμπημα από μέλισσα ή σφήκα. Σε αυτές τις σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να αναπτυχθεί αναφυλαξία. Τα σημάδια που είναι ανησυχητικά και απαιτούν άμεση ιατρική επέμβαση: δυσκολία στην αναπνοή ή αίσθημα πνιγμού, δυσφορία στο στήθος, σφυγμός στο λαιμό, οίδημα στο πρόσωπο, τα χείλη ή τη γλώσσα, ζάλη ή απώλεια συνείδησης. Αυτή είναι η μόνη κατάσταση όπου το τσίμπημα ενός κοινού ελληνικού σκορπιού μπορεί να γίνει πραγματικά ζήτημα ζωής και θανάτου.
Σε περιπτώσεις που ο πονός είναι ανυπόφορος, ή εμφανίζονται οποιαδήποτε από τα σημάδια σοβαρής αλλεργικής αντίδρασης, η μεταφορά στο πλησιέστερο νοσοκομείο ή το κλήση του Εθνικού Κέντρου Δηλητηριάσεων (210 7793777) είναι επιτακτική. Στο νοσοκομείο, η θεραπεία είναι συμπτωματική. Δεν υπάρχει ένα «αντίδοτο» για τα τσιμπήματα των εγχώριων ειδών, καθώς αυτό χρησιμοποιείται μόνο για τα πιο επικίνδυνα είδη σε άλλες ηπείρους. Η ιατρική προσέγγιση περιλαμβάνει τη χορήγηση αναλγητικών για τον πόνο, αντιισταμινικών για τον κνησμό και, σε περίπτωση αναφυλαξίας, επινεφρίνη.
Τα τσιμπήματα σκορπιού είναι συνήθως πιο επικίνδυνα για τα παιδιά από ό,τι για τους ενήλικες. Το δηλητήριο μπορεί να έχει ισχυρότερη επίδραση στο μικρότερο σώμα ενός παιδιού. Στις περιπτώσεις παιδιών και ενήλικων με αλλεργικά προβλήματα απαιτείται ιατρική αντιμετώπιση.
ΠΩΣ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΤΕ ΤΟ ΤΣΙΜΠΗΜΑ ΤΟΥ ΣΚΟΡΠΙΟΥ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ
Η πρώτη βοήθεια σε ένα τσίμπημα σκορπιού έχει ως κύριο στόχο τον έλεγχο του πόνου και την πρόληψη επιπλοκών. Το πρώτο και πιο σημαντικό βήμα είναι να ηρεμήσει κανείς το θύμα. Ο πανικός επιτείνει τον καρδιακό ρυθμό, διασπώντας το δηλητήριο πιο γρήγορα στον οργανισμό. Το τραυματισμένο άκρο πρέπει να ακινητοποιηθεί και να τοποθετηθεί σε θέση χαμηλότερα από την καρδιά, για να επιβραδυνθεί η ροή του αίματος.
- Το πλύσιμο της πληγής με νερό και σαπούνι είναι απαραίτητο για να αποφευχθεί η δευτερεύουσα μόλυνση.
- Εφαρμόστε πάγο ή μια κρύα κομπρέσα στην πληγείσα περιοχή (πάγος τυλιγμένος σε πανί) μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στον πόνο και να μειώσει τον πρήξιμο.
- Ανυψώστε την περιοχή έτσι ώστε να βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με την καρδιά σας.
- Χρησιμοποιήστε ένα αντιισταμινικό ή κορτικοστεροειδές στην πληγείσα περιοχή.
- Πάρτε ένα μη συνταγογραφούμενο παυσίπονο όπως η ακεταμινοφαίνη για να μειώσετε τον πόνο.
- Αποφεύγουμε πάντα την τομή της πληγής και το «ρούφηγμα» του δηλητηρίου, πρακτικές που, πέρα από το ότι είναι αντιεπιστημονικές, κινδυνεύουν να προκαλέσουν μόλυνση και να επιδεινώσουν την κατάσταση.
- Είναι σημαντικό το θύμα να μην καταναλώσει αλκοόλ, καθώς αυτό διαστέλλει τα αγγεία και επιταχύνει την απορρόφηση του δηλητηρίου.
Παρά τον φόβο που προκαλεί, το τσίμπημα του σκορπιού είναι, για την πλειοψηφία των ανθρώπων, μια επώδυνη αλλά περιορισμένης διάρκειας εμπειρία. Ωστόσο, η σοφία των χωριών και η σύγχρονη ιατρική συμφωνούν στην πρόληψη. Η προσοχή είναι το καλύτερο φάρμακο. Ο σκορπιός είναι νυκτόβιο ζώο και κρύβεται κατά τη διάρκεια της ημέρας σε σκιερά και υγρά μέρη: κάτω από πέτρες, σε σχισμές τοίχων, σε σωρούς ξύλων ή ξερά χόρτα, μέσα σε παλιά παπούτσια ή γκαρνταρόμπες. Η χρήση γαντιών κατά το κούρεμα ξερών χόρτων ή εργασία με ξύλα στην εξοχή, η προσεκτική επιθεώρηση των παπουτσιών πριν τα φορέσει κανείς, και η συστηματική καθαριότητα γύρω από το σπίτι αποτελούν τον πιο αποτελεσματικό τρόπο για να αποφύγει κανείς μια τόσο δυσάρεστη συνάντηση με αυτό το αρχαίο και γοητευτικό δημιούργημα της φύσης.